<p>Aneta Grzeszykowska, <em>Bez tytułu</em>, 1993/2006. Dzięki uprzejmości artystki, galerii Raster i Lyles & King</p>
<p>Aneta Grzeszykowska, <em>Bez tytułu</em>, 1993/2006. Dzięki uprzejmości artystki, galerii Raster i Lyles & King</p>

Nr 35: Wizualizowanie psychoanalizy

Redaktorki: Katarzyna Bojarska, Joanne Morra

Aneta Grzeszykowska, Bez tytułu, 1993/2006. Dzięki uprzejmości artystki, galerii Raster i Lyles & King

Numer współfinansowany ze środków Szkoły Filmowej w Łodzi i Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS w Warszawie (Wydział Nauk Humanistycznych / Instytut Nauk Humanistycznych) oraz Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu "Rozwój czasopism naukowych" nr RCN/SP/0698/2021/12.

Spis treści

Wstęp

  1. Wizualizowanie psychoanalizy

    Wizualizowanie psychoanalizy, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2712

    Wstęp do numeru tematycznego poświęconego wizualizowaniu psychoanalizy. Za punkt wyjścia posłużyla tu fotografia na okładce numeru, praca Anety Grzeszykowskiej ukazująca ranę na oku.

    słowa kluczowe: oko; psychoanaliza; obraz; sztuka; kultura wizualna

Punkt Widokowy

  1. Ciało-Umysł-Dusza

    Joanne Morra, Heather Agyepong
    Joanne Morra, Heather Agyepong, Ciało-Umysł-Dusza, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2713

    Esej wizualny Joanne Morry poświęcony pracom artystki multidysplinarnej Heather Agyepong

    słowa kluczowe: fotografia; ego; ja; ciało; performans; cień; wyobraźnia; psychoanaliza; metoda katartyczna

Zbliżenie

  1. Egipcjanin Mojżesz i Big Black Mammy Południa sprzed wojny secesyjnej: Freud (z Karą Walker) o rasie i historii

    Joan Copjec
    Joan Copjec, Egipcjanin Mojżesz i Big Black Mammy, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2697

    Polski przekład rozdziału z książki Joan Copjec Imagine There Is No Woman, w którym autorka analizuje prowokacyjne i kontrowersyjne "wycinanki" Kary Walker w kontekście refleksji na temat przynależności rasowej i tożsamości w eseju Człowiek imieniem Mojżesz a religia monoteistyczna Sigumunda Freuda.

    słowa kluczowe: Kara Walker; Sigmund Freud; rasizm; Południe sprzed wojny secesyjnej; trauma

  2. From “Lure” to “Cure”: From Critical Spectatorship to a Relational Space of Reverie

    Maria Walsh
    Maria Walsh, From “Lure” to “Cure”, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2685

    W swoim artykule autorka proponuje zająć się psychiczną "pracą" ruchomego obrazu, łącząc ją z aspektami postbionowskich teorii psychoanalitycznych, które nawiązują do przestrzeni wirtualnych jako miejsc zadumy, które, umożliwiając wyrażenie przedjęzykowych "uczuć", mogą wywołać zmiany w myśleniu o niepokojących lub traumatycznych warunkach i doświadczeniach. Jej podejście do teorii psychoanalitycznej i ruchomego obrazu jest testowane w odniesieniu do jednego studium przypadku: filmu artystów Jeamin Cha Sound Garden (2019), filmu odwołującego się do praktyk poradnictwa zaangażowanych przez cztery bohaterki, które na ścieżce dźwiękowej zastanawiają się nad swoją pracą i samopoczuciem w kontekście neoliberalizmu w południowokoreańskich instytucjach.

    słowa kluczowe: ruchomy obraz; sztuka; psychoanaliza; Jeamin Cha; praca niematerialna; terapia

  3. Spojrzenie, poprzez które jestem foto-grafowana. O pisaniu światłem w fotografiach Agnieszki Brzeżańskiej

    Katarzyna Oczkowska
    Katarzyna Oczkowska, Spojrzenie, poprzez które jestem foto-grafowana., „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2682

    Tekst jest analizą fotografii Agnieszki Brzeżańskiej z serii How To Shine In Public, które powstały w Tokio w latach 1997−2001 w kontekście teorii spojrzenia jako objet petit a wyłożonej przez Jacquesa Lacana w Seminarium XI z 1964 roku oraz feministycznej dekonstrukcji psychoanalizy. Sięgając do tej ostatniej odwołuję się do praktyki écriture féminine w ujęciu Hélène Cixous oraz jej przeformułowanie w ramach koncepcji parler femme autorstwa Luce Irigaray. Zarówno teoria Lacana, jak i jej feministyczne przeformułowanie służą przepisaniu w odniesieniu do pola wizualnego foto-grafii i fotograficznej serii Brzeżańskiej. Upatruję w niej potencjału do manifestowania się spojrzenia jako objet petit a, przechwyconego jednak przez kobiecy podmiot, będący zarówno nadawczynią jak i adresatką wizualnej wypowiedzi.

    słowa kluczowe: psychoanaliza; feminizm; objet petit a; fotografia; Agnieszka Brzeżańska; Luce Irigaray; Hélène Cixous; écriture féminine; parler femme

  4. Sfinks i gorgony – ewolucja psychoanalitycznego bestiarium. Reinterpretacje

    Małgorzata Stępnik
    Małgorzata Stępnik, Sfinks i gorgony, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2679

    W 1924 roku Beata Rank, de domo Minzer (1886–1967) publikuje esej opatrzony tytułem: Rola kobiety w ewolucji społeczeństwa. Tekst słynnej polskiej psychoanalityczki poświęcony jest w dużej mierze reinterpretacji (jakże wczesnej) swoistego bestiariusza wypracowanego przez Freudystów. W owej konstelacji figur, zapożyczonych z antycznego imaginarium, szczególne miejsce zajmują kobieco-zwierzęce hybrydy i (po)twory: sfinks, meduza, czy chimera. Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie tego, w jaki sposób postaci te zostały „przefiltrowane” przez pryzmat lektury écriture féminine – nade wszystko, w duchu Hélène Cixous, poniekąd zapowiadanym przez wczesną myśl Beaty Rank. Ilustrację dla pojętych w tekście rozważań stanowić będą wybrane dzieła współczesnych artystów.

    słowa kluczowe: psychoanaliza; monstrualność; écriture féminine; mitologia; sztuki wizualne

  5. Between a “Poetical Phrase” and Being “Led into Error” in "The Interpretation of Dreams"

    Mischa Twitchin
    Mischa Twitchin, Between a “Poetical Phrase” and Being “Led into Error” , „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2700

    Celem tego eseju jest zbadanie różnych przypadków wizualizacji w psychoanalizie w odniesieniu zarówno do dynamiki przeniesienia, jak i tłumaczenia. Główne rozważane przykłady to: antyki w pokoju konsultacyjnym Freuda; dary w sklepie Muzeum Freuda; Kamień z Rosetty; oraz tłumaczenie snu "Wieża Głupca" w szóstym rozdziale Interpretacji  marzeń sennych. W jaki sposób relacje między dosłownością a metaforą są realizowane w tych przykładach, informując o pytaniach dotyczących relacji między wizualizacją a konceptualizacją w psychoanalizie? Jak twierdzenia Freuda dotyczące "poetyckości" i "błędu" w interpretacji snów mogą wpłynąć na lekturę samej Interpretacji snów?

    słowa kluczowe: metafora; przeniesienie; przekład; Sigmund Freud; Interpretacja marzeń sennych

Panorama

  1. Excreta. Psychoanaliza jako koprofania

    Katarzyna Przyłuska-Urbanowicz
    Katarzyna Przyłuska-Urbanowicz, Excreta. Psychoanaliza jako koprofania, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2703

    Artykuł podejmuje kwestię wątku obecnego w dyskursie psychoanalitycznym niemal od momentu jego powstania (ściślej od Trzech rozpraw z teorii seksualnej Sigmunda Freuda w roku 1905), a zatem istotowo z nim sprzęgniętego: obrazowania tego, co wyparte (a co jednocześnie domaga się zaistnienia w relacji terapeutycznej), poprzez figurę wydalin ciała. Proponowana w artykule metafora koprofanii — dosłownie: „objawiania się kału” — odsyła do dokonującego się w procesie analitycznym wprowadzania wypartego, a więc obłożonego wizualną anatemą, w sferę widzialności. Jeśli analiza ma się toczyć, terapeuta, a za nim pacjent, muszą istnienie „fekaliów” zauważyć, nadać im znaczenie, zająć wobec nich określoną pozycję, a czasem — pozwolić im działać. Stąd tekst jest jednocześnie próbą opisu doświadczenia terapeutycznego jako konfrontacji z własnymi „ekskrementami” oraz jako procesem „endorcyzmu” (integrowania wypartego, zamiast usuwania go z systemu, jak ma to miejsce w egzorcyzmie).

    słowa kluczowe: psychoanaliza; wyparcie; dół materialno-cielesny; psychoterapia; wstręt; wstyd; abiekt

  2. Obrazy w czaszce

    Jakub Momro
    Jakub Momro, Obrazy w czaszce, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2706

    W połowie lat 30. doszło do niezwykłego spotkania. Podczas jednego z publicznych seminariów poświęconych wyobraźni psychotycznej i strukturze dysocjacji psychotycznej Wilfred Bion spotkał młodego Samuela Becketta, który z przedstawionego przez Biona obrazu klinicznego uczynił punkt orientacyjny swojej praktyki pisarskiej. Obficie w jego utworach pojawiają się głosy psychotyczne, które nie mogą połączyć się w jedno, rozpraszają się i powracają jak traumatyczne widma akustyczne. Obraz psychozy jako doświadczenia niemal całkowicie mu jednak umyka. Autor omawia próby uchwycenia psychotycznej wizualności, którym towarzyszą pytania: dlaczego psychotyków nie można wyleczyć? Dlaczego wszystkie wielkie projekty psychoanalizy przegrywają swoje starcia z obrazami psychozy? Ponad tymi pytaniami unosi się wszakże jeszcze jedno, bardziej fundamentalne: czy jesteśmy w stanie dostrzec psychotyczną wizualność?

    słowa kluczowe: psychoza; wyobraźnia; obiekty dziwaczne; obiekty częściowe; porządek symboliczny; wyobrażeniowe; katastrofa psychiczna; halucynacja; symptom; brak; psychoanaliza

Perspektywy

  1. The Dream, Artistic Practice, and Shattered Time

    Gavin Edmonds
    Gavin Edmonds , The Dream, Artistic Practice, and Shattered Time, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2694

    Co zakodowane struktury psychicznej reprezentacji (takie jak dream-work) mogą nam zaoferować w naszym rozumieniu pola wizualnego? Przyglądam się temu, jak te mechanizmy mogą być postrzegane jako działające poza snami i co mogą one dzielić z praktyką artystyczną. Proponuję pokazać, jak aspekty procesu onirycznego są w grze w odniesieniu do obrazu Petera Paula Rubensa, poprzez szczegół z innego dzieła sztuki, które dawno temu pojawiło się ponownie skonfigurowane w przedstawieniu Rubensa. To skojarzenie ma inne implikacje czasowe, w tym czas historyczny sztuki poprzez kwestionowanie datowania wcześniejszych prac Rubensa, także materialny znak czasu, w moim "robieniu". Sugeruję, że nadmierna natura (mojej) asocjacyjnej praktyki artystycznej, która wygenerowała to "znalezisko", jest analogiczna do metody interpretacji snów w psychoanalizie, a angażując się w ten sposób, poprzez praktykę "słuchania" i tworzenia odpowiedzi na dzieło sztuki, przywołuję nierozwiązany afekt umiejscowiony w dziele sztuki i biografii Rubensa.

    słowa kluczowe: praktyka artystyczna; praca marzenia sennego; analiza; skojarzenie; rozbity czas

  2. Inexhaustible Looking: Photography with Psychoanalysis

    Abigail Solomon-Godeau, Katarzyna Bojarska
    Abigail Solomon-Godeau, Katarzyna Bojarska, Inexhaustible Looking: Photography with Psychoanalysis, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2690

    Rozmowa z Abigail Solomon Godeau o jej doświadczeniach z psychoanalizą jako narzędziem krytycznym w pracy z fotografią jako krytyk i kurator.

    słowa kluczowe: fotografia; psychoanaliza; spojrzenie; feminizm

Migawki

  1. Portrecistki

    Katarzyna Bojarska
    Katarzyna Bojarska, Portrecistki, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2707

    Krytyczne omówienie dokumentu Laury Poitras "All the Beauty and the Bloodshed" (2022), o życiu i twórczości amerykańskiej fotografki Nan Goldin. Autorka skupia się na paralelach między praktykami i polityką portretowania u obu artystek, a także na ich aktywizmie i wytwarzaniu pamięci za pośrednictwem fotografii i filmu.

    słowa kluczowe: Nan Goldin; Laura Poitras; fotografia; uzależnienie; aktywizm; P.A.I.N.; pokaz slajdów

  2. Smashing Monuments as a Counter-Monument

    Ernst van Alphen
    Ernst van Alphen, Smashing Monuments as a Counter-Monument, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2023, nr 35, https://doi.org/10.36854/widok/2023.35.2692

    Krytyczna analiza pracy Sebastián Díaz Moralesa Smashing Monuments prezentowanej podczas documenta 15. 

    słowa kluczowe: pomniki; Sebastián Díaz Morales; documenta 15; lumbung; pamięć