<p><em>Blue</em>, Derek Jarman, 1993. Zdjęcie Liam Daniel. Dzięki uprzejmości Basilisk Communications Ltd</p>
<p><em>Blue</em>, Derek Jarman, 1993. Zdjęcie Liam Daniel. Dzięki uprzejmości Basilisk Communications Ltd</p>

Nr 24: De-formacje

Redaktorka: Katarzyna Bojarska

Blue, Derek Jarman, 1993. Zdjęcie Liam Daniel. Dzięki uprzejmości Basilisk Communications Ltd

Numer współfinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z programu „Wsparcie czasopism” na lata 2019–2020.

Spis treści

Wstęp

  1. De-formacje

    De-formacje, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1959

    Wprowadzenie do numeru 24 "De-formacje".

    słowa kluczowe: deformacje; normy; inność; choroba; alternatywa

  2. Douglas Crimp: A Farewell

    Douglas Crimp: A Farewell , „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1962

    Pożegnanie Douglasa Crimpa

    słowa kluczowe: Douglas Crimp

Zbliżenie

  1. Ślepota a kultura wizualna. Relacja naocznego świadka

    Georgina Kleege
    Georgina Kleege , Ślepota a kultura wizualna, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1905

    Punktem wyjścia dla niniejszego eseju jest teza W.J.T. Mitchella, że „kultura wizualna pociąga za sobą rozważania o ślepocie, o tym, co niewidoczne i niewidziane, nie do zobaczenia i przeoczone”. Jeśli badania nad wizualnością mają zajmować się ślepotą, to należy uniknąć potknięć obecnych w dawniejszych poświęconych jej pracach. W szczególności zaś autorka liczy, że studia nad kulturą wizualną porzucą wreszcie jeden ze stereotypów powszechnych w zachodniej tradycji filozoficznej, czyli „hipotetycznego ślepca” stanowiącego rekwizyt teorii świadomości. Postać ta została pokrótce omówiona w odniesieniu do teorii Kartezjusza, Johna Locke’a i Denisa Diderota, a potem porównana z pierwszoosobowymi relacjami osób niewidomych powstałymi w dziewiętnastym i dwudziestym wieku.

    słowa kluczowe: autobiografie niewidomych; ślepota; badania nad niepełnosprawnością; filozofia percepcji; kultura wizualna

  2. “Splendid Deformities”. An Emancipatory Critique of Cultural Homogeneity in Sin-ying Ho’s Deformed Ceramics

    Alex Burchmore
    Alex Burchmore, “Splendid Deformities”, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1933

    Artykuł ten omawia estetykę deformacji we współczesnych rzeźbach porcelanowych urodzonego w Hongkongu, nowojorskiego artysty Sin-ying Ho. Wybrane przykłady omówiono w odniesieniu do trzech historycznych studiów przypadków deformacji ceramiki: wyroby, które zostały zdeformowane podczas wypalania z powodu zaniedbania, braku czujności lub nieszczęśliwego wypadku; przedmioty, które przekształciły się w piecu z powodu domniemanego działania tajemniczych mocy; oraz XVIII-wieczna moda na chinoiserie jako styl potworny, zdeformowany i nieprzyzwoity. W odniesieniu do tego kontekstu autor argumentuje, że rzeźby Sin-ying Ho reprezentują deformację jako coś wartego celebracji w duchu emancypacyjnej narracji o różnorodności, otwartości i tolerancji.

    słowa kluczowe: deformacja; porcelana; Sin-ying Ho; ceramika; chinoiserie

  3. The Medium of the Present. Rauschenberg’s Displaced Method

    Paweł Mościcki
    Paweł Mościcki, The Medium of the Present, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1951

    Artykuł jest poświęcony projektowi Thirty-Four Illustrations for Dante’s ‘Inferno’ Roberta Rauschenberga z lat 1958-1960. Zamiast analizy alegorycznych czy symbolicznych aspektów tej pracy, autor stara się badać model historyczności wyłaniający się ze specyficznej metody - albo jak dowodzi artykuł quasi-techniki - "solvent transfer" zastosowanej przez artystę. Rauschenberg wynalazł ją kilka lat wcześniej, ale rozwinął w trakcie pracy nad ilustracjami. Artykuł omawia tę metodę w zestawieniu z dwoma znaczącymi głosami na temat technik używanych przez artystów oraz ich szerszego znaczenia. Pierwszy to książka Georgesa Didi-Hubermana poświęcona metodzie odcisku jako prototypowi anachronicznej refleksji o sztuce, drugą - esej Jacquesa Derridy na temat rysunków Antonina Artauda i jego praktyki "forsowania podłoża". Opierając się na tych dwóch tekstach autor artykułu analizuje różne aspekty czasowości wynikające z metody Rauschenberga oraz z jego lektury Dantego.

    słowa kluczowe: Dante Alighieri; Robert Rauschenberg; solvent transfer; Georges Didi-Huberman; Jacques Derrida

  4. Kolor historii

    Tomasz Szerszeń
    Tomasz Szerszeń, Kolor historii, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1942

    Czy historia ma swój kolor? Jaką barwę ma katastrofa? I w jakim miejscu dyskurs historyczny i ten poświęcony barwom spotykają się z refleksją o fotografii? Tekst łączy rozważania o użyciu kolorów w fotografii Borysa Michajłowa i ich historiozoficznej roli w refleksji nad schyłkową fazą ZSRR i latami transformacji, z pytaniem o „efekt Czarnobyla” w sowieckim i postsowieckim społeczeństwie, zwłaszcza w kontekście pytania o polityczną widzialność/niewidzialność radiacji.

    słowa kluczowe: fotografia; Czarnobyl; radiacja; kolory; Borys Michajłow; Charkowska Szkoła Fotografii; historia ZSRR; transformacja; postatomowa wizualność; katastrofa; atom; Stalker; ikonoklazm; 1986

  5. Wianek i rysy. Sprawa Marianny Dolińskiej

    Sara Herczyńska
    Sara Herczyńska, Wianek i rysy. Sprawa Marianny Dolińskiej, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1909

    Artykuł dotyczy fotografii potocznie nazywanej „wianuszkiem z dzieci” i przedstawiającej czwórkę martwych dzieci powieszonych na drzewie. Zdjęcie pochodzi z 1923 roku i przedstawia zabite przez matkę dzieci Marianny Dolińskiej. W latach 90. fotografia zaczęła szeroko funkcjonować jako ilustracja rzezi wołyńskiej i zbrodni dokonywanych przez UPA na Polakach, pojawiała się na okładkach książek i stała się modelem dla pomnika. Widoczne na fotografii rysy zostały zinterpretowane jako drut kolczasty. Autorka podejmuje próbę interpretacji fotografii i jej losów jako symptomu wyparcia kobiecej przemocy.

    słowa kluczowe: Marianna Dolińska; wianuszek z dzieci; fotografia; Wołyń; przemoc; choroba psychiczna

Punkt widokowy

  1. Kontrolowane incydenty

    Nikita Kadan
    Nikita Kadan, Kontrolowane incydenty, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1965

    Prezentacja kilku cykli Nikity Kadana.

    słowa kluczowe: Nikita Kadan; Schron; Kronika; Kontrolowane incydenty

  2. Nikita Kadan. Muzeum wegetacji

    Joanna Sokołowska
    Joanna Sokołowska, Nikita Kadan. Muzeum wegetacji, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1931

    Komentarz do prac Nikity Kadana

    słowa kluczowe: Nikita Kadan; pamięć; troska; deformacja; wegetacja

  3. Rok w sanatorium

    Dorota Buczkowska
    Dorota Buczkowska, Rok w sanatorium, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1964

    Prezentacja cyklu Rok w sanatorium (2012-...) Doroty Buczkowskiej. 

    słowa kluczowe: Dorota Buczkowska; sanatorium; leczenie; zdrowie

  4. Zapowietrzenie

    Katarzyna Czeczot, Katarzyna Bojarska
    Katarzyna Czeczot, Katarzyna Bojarska, Zapowietrzenie, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1936

    Komentarz do prac Doroty Buczkowskiej.

    słowa kluczowe: Dorota Buczkowska; Barbara Klicka; Tomasz Mann; Zofia Nałkowska; Ocean Vuong; sanatorium

Panorama

  1. Zeszłego roku w Marienbadzie. Obrazy wytarte i wyparte

    Paulina Kwiatkowska
    Paulina Kwiatkowska, Zeszłego roku w Marienbadzie, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1944

    Analizy Zeszłego roku w Marienbadzie zwykle koncentrują się na kompozycyjnej i formalnej doskonałości filmowych obrazów, które jednocześnie – i niejako paradoksalnie – odsyłają do sensów niejasnych i wątpliwych. Wbrew dominującym odczytaniom filmu Alaina Resnais’go z 1961 roku celem tego artykułu jest bliższe przyjrzenie się strategiom osłabiania i zacierania obrazów, przede wszystkim trzem sekwencjom, w których za sprawą technicznych manipulacji – polegających choćby na prześwietleniu, gwałtownym zaciemnieniu lub rozjaśnieniu obrazu, intensywnych kontrastach i ekstremalnie dynamicznym montażu – dochodzi do zakwestionowania nie tylko pozornie prostej relacji między obrazem filmowym a widzem, ale też ontologicznego, percepcyjnego i estetycznego statusu samego obrazu.  Analiza wybranych filmowych środków wyrazu może prowadzić do bardziej złożonych i niejednoznacznych interpretacji Zeszłego roku w Marienbadzie, ale przede wszystkim do sformułowania istotnych pytań dotyczących granic kinematograficznej percepcji i skopicznych pragnień związanych z filmowymi sposobami reprezentacji.

    słowa kluczowe: analiza filmu; Alain Resnais; kolor w filmie; deformacja obrazu

  2. Twarzą do tego co umyka. Przypadek fotografii „ukrytych matek" w projekcie artystycznym Lindy Fregni Nagler

    Anna Zarychta
    Anna Zarychta, Twarzą do tego co umyka, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1947

    Autorka analizuje artystyczny projekt Lindy F. Nagler zatytułowany The Hidden Mother (2013). W szczególności omawia towarzyszącą wystawie publikację, w której zebrano ponad tysiąc fotografii. Wszystkie te obiekty poprzez nadany publikacji tytuł, jak i w kontekście zamieszczonych na końcu tekstów, zostały uznane za obrazy prezentujące „ukryte matki”. Podstawowe pytanie, jakie przyświecało podjętym w artykule rozważaniom, dotyczy tego, kogo nie-przedstawiają prezentowane fotografie? A także tego, w jaki sposób nadany wystawie i albumowi tytuł zawęził historyczny, społeczny i kulturowy kontekst odczytania prezentowanych obrazów, sprowadzając towarzyszące fotografiom dyskusje do kwestii roli i sytuacji matek na przełomie XIX i XX wieku oraz do technicznych trudności wykonania fotografii małych dzieci, koncentrując się jednocześnie przede wszystkim na swoistej „dziwaczności/ułomności” uzyskanego efektu wizualnego.

    słowa kluczowe: matka; fotografia; dzieci; Linda F. Nagler

  3. „Dziwne filmiki” i niewidzialna ręka algorytmu

    Piotr Fortuna
    Piotr Fortuna, „Dziwne filmiki” i niewidzialna ręka algorytmu, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1914

    Elsagate to nazwa skandalu wokół publikowanych na YouTube’ie „dziwnych filmików dla dzieci”, które były skierowane do najmłodszych, a zarazem zawierały treści dla nich nieodpowiednie, takie jak sceny seksu czy przemocy. Problem przedostał się do opinii publicznej w 2017 roku, wywołując silne reakcje, od zaciekawienia przez głosy sprzeciwu po teorie spiskowe. Osobliwość filmów zaliczanych do Elsagate jest dla autora punktem wyjścia do zrozumienia „kapitalizmu platform” oraz jego wpływu na użytkowników mediów społecznościowych. W pierwszej kolejności autor porównuje serwis YouTube z kinem i telewizją. Kładzie przy tym nacisk na zjawisko „kina atrakcji”, sięgając do refleksji Teresy Rizzo i Toma Gunninga. Następnie pokazuje, że Elsagate jest symptomem głębokich kulturowych przemian, opisanych przez Gilles’a Deleuze’a jako przejście od społeczeństw dyscyplinarnych do społeczeństw kontroli. W rezultacie interpretuje „dziwne filmiki dla dzieci” jako widzialny przejaw niewidzialnej władzy algorytmów, która jednocześnie wykorzystuje dzieci oraz infantylizuje dorosłych.

    słowa kluczowe: Elsagate; YouTube; YouTube Kids; nowe media; media społecznościowe; kultura algorytmiczna; kultura cyfrowa; obrazy cyfrowe; kino atrakcji; społeczeństwo kontroli; Gilles Deleuze

  4. Archeologiczna proteza

    Monika Stobiecka
    Monika Stobiecka, Archeologiczna proteza, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1952

    Zabiegi konserwatorsko-rekonstrukcyjne prezentowane na wystawie w nowym muzeum Akropolu w Atenach zderzają ze sobą porządki materialności, wirtualności i technologii, oddając współczesny Zeitgeist — poszukiwanie kompletności i dążenie do całości, które nie przystają do sentymentalnej estetyki fragmentu. Proponuję w odniesieniu do zabiegu, dekonstrukcyjnego wobec tradycji muzealnictwa archeologicznego, wprowadzić kategorię archeologicznej protezy, która zawiąże wątki stojące na styku studiów nad materialnością, praktycznych wytycznych konserwatorstwa i zwrotu cyfrowego w archeologii. Archeologiczną protezę opisuję jako substytut, sztuczne uzupełnienie w miejscu straty lub braku. Archeologiczna proteza oznaczać będzie wyjście poza wizualny wymiar cyfrowych mediów w archeologii, zarazem stanowi materialny zabieg konserwatorski. Termin ten, pozwoli zastanowić się nad symbolicznym wyjściem wystaw rekonstrukcyjno-konserwatorskich poza „miękką” humanistykę archeologii i wkroczeniem w wymiar „twardej” nauki operującej w domenie mediów wirtualnych i materialnych interwencji konserwatorskich.

    słowa kluczowe: proteza; muzeum archeologiczne; dziedzictwo archeologiczne; konserwatorstwo; studia nad technologią

  5. Niepełnosprawny Hamlet. Kilka słów o rewolucji, która już się zaczęła

    Katarzyna Ojrzyńska
    Katarzyna Ojrzyńska, Niepełnosprawny Hamlet, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1938

    Artykuł przedstawia postać niepełnosprawnego Hamleta jako punkt wyjścia do rozważań na temat ograniczonego dostępu osób o nietypowych ciałach do profesji aktorskiej. Przyjmując perspektywę współczesnych kulturowych studiów o niepełnosprawności, analizuje, w jaki sposób artyści z Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych kwestionują zasadność tego rodzaju wykluczenia oraz krytykują popularną strategię obsadzania ról niepełnosprawnych postaci przez aktorów bez niepełnosprawności. Odwołując się do stosunkowo niedawnych wypowiedzi polskich praktyków teatru i filmu, autorka przygląda się również zaczątkom nowego podejścia do aktorów i aktorek niewpisujących się w cielesną „normę”, które powoli zaczyna rozwijać się na polskim gruncie.

    słowa kluczowe: niepełnosprawność; aktor; Hamlet; teatr; film; ciało; studia nad niepełnosprawnością

Perspektywy

  1. Visual Lessons

    Bogna Burska , Joanne Morra, Krzysztof Pijarski, Marquard Smith, Joanna Sokołowska, Magda Szcześniak
    Bogna Burska , Joanne Morra et al., Visual Lessons , „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1954

    A transcript of the discussion Image Lessons. Visual Pedagogies in Troubled Times, which took place at the Institute of Polish Culture, University of Warsaw on December 18, 2018. 

    słowa kluczowe: visual culture; visual pedagogy; critical pedagogy; art education; visual activism; social activism

Migawki

  1. Artysta jako Świadek.
    Pamięć Zagłady w twórczości Władysława Strzemińskiego

    Agata Pietrasik
    Agata Pietrasik, Artysta jako Świadek, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1921

    Recenzja książki Luizy Nader, Afekt Strzemińskiego. „Teoria widzenia”, rysunki wojenne, Pamięci przyjaciół – Żydów, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2019.

    słowa kluczowe: Luiza Nader; Władysław Strzemiński; afekt; pamięć; teoria widzenia

  2. Bede grał w grę. A w jaką? W kapitalizm

    Łukasz Moll
    Łukasz Moll, Bede grał w grę, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1925

    Artykuł jest recenzją książki Gry Imperium. Globalny kapitalizm i gry wideo Nicka Dyer-Witheforda i Greiga de Peuter, przeł. Krzysztof Abriszewski, Paweł Gąska, Adrian Zabielski (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Michała Kopernika, Toruń 2019).

    słowa kluczowe: kapitalizm; gry wideo; e-sport; grywalizacja

  3. Nadwiślański realizm kapitalistyczny (i nie tylko)

    Jakub Majmurek
    Jakub Majmurek, Nadwiślański realizm kapitalistyczny (i nie tylko), „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2019, nr 24, https://doi.org/10.36854/widok/2019.24.1960

    Recenzja książki Michała Piepiórki Rockefellerowie i Marks nad Warszawą. Polskie filmy fabularne wobec transformacji gospodarczej, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2019.

    słowa kluczowe: kino polskie lat 90.; realizm kapitalistyczny; transformacja ustrojowa – obraz